Uszczelnianie podatków, obowiązkowy KSeF

Od 1 stycznia 2022 r. przedsiębiorcy mogą dobrowolnie wystawiać dokumenty sprzedaży za pośrednictwem państwowego systemu faktur ustrukturyzowanych w Krajowym Systemie e-Faktur. Stopniowo KSeF miał być wprowadzany jako obligatoryjny dla poszczególnych branży, by od 2024 r. stać się obowiązkowym dla wszystkich podatników wystawiających faktury. Na etapie wdrażania w systemie ujawnia się jednak sporo wad, stąd termin wprowadzenia w życie obowiązkowego KSeF był już kilkukrotnie przesuwany. Według ostatnich zapowiedzi Ministerstwa Finansów, stanie się on obowiązkowy od 1 lutego 2026 r. dla firm, których roczne przychody przekraczają 200 mln zł, a dla pozostałych - od 1 kwietnia 2026 r. Celem KSeF jest uszczelnianie systemu podatkowego w Polsce.

Szeroki zakres ujawnianych danych

Jak stanowi art. 106e ustawy o podatku od towarów i usług, faktura powinna zawierać m.in. datę wystawienia oraz imię i nazwisko, nazwę podatnika i nabywcy towaru lub usługi, ich adresy, datę dostawy, nazwę (rodzaj) towaru lub usługi, ich ilość, cenę jednostkową, kwoty rabatów, a w określonych przypadkach nawet tak szczegółowe informacje jak: data dopuszczenia nowego środka transportu do użytku, przebieg pojazdu i liczba roboczogodzin jego używania. Dostęp do tych danych będą mieć m.in. organy egzekucyjne, komornicy, oraz osoby wskazane przez te podmioty, a także inne organy państwowe dzięki uprawnieniu nadanemu im artykułem 35 ust. 3 pkt 1 lit. f) ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej.

Tajemnica przedsiębiorstwa

Zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się m.in. informacje organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne posiadające wartość gospodarczą, które nie są powszechnie znane lub łatwo dostępne dla osób zwykle zajmujących się tego rodzaju informacjami. Ujawnienie tych informacji stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, za co grozi kara grzywny, ograniczenia wolności, albo pozbawiania wolności do lat 2.

Krajowy System e-Faktur. Przedsiębiorcy pytają o tajemnicę firmy

To właśnie w obawie o ww. tajemnicę, zwaną też tajemnicą handlową, zaczęły napływać od przedsiębiorców skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich. Chodzi o szeroki zakres danych gromadzonych i udostępnianych przez KSeF danych o dokumentowanej fakturą transakcji. Biuro RPO zainterweniowało w połowie maja 2024 r. kierując pismo w tej sprawie do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej. RPO podnosi, że z informacji podanych przez Ministerstwo Finansów wynika, iż przeprowadzony wobec Krajowego Systemu e-Faktur audyt wykazał szereg nieprawidłowości. Dotyczyły one m.in. źle zaprojektowanej architektury IT, co ma wpływ na awaryjność i bezpieczeństwo systemu. Zdaniem RPO, szczególnie w obliczu tych nieprawidłowości, wskazane wyżej obawy przedsiębiorców wydają się uzasadnione. Mają oni przesyłać do KSeF informacje o tym, co, komu i za ile sprzedają, i to na skalę całego kraju. A przecież przedsiębiorcy prowadzą swoją działalność w oparciu o tajemnicę przedsiębiorstwa, o czym potwierdza art. 11 ust. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Wolność działalności gospodarczej

Biuro RPO wyraziło obawy, że skargi przedsiębiorców mają istotne znaczenie z punktu widzenia gwarantowanej Konstytucją RP wolności działalności gospodarczej i związanej z nią tajemnicą handlową przedsiębiorstwa. W ocenie Rzecznika w całej sprawie ważna jest też kwestia praw przedsiębiorców do prywatności i ochrony danych osobowych, również gwarantowanych Konstytucją. Do tego są jeszcze przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych.

Co mówią przedsiębiorcy?

Już w komunikacie z 23 grudnia 2022 r. Związek Przedsiębiorców i Pracodawców przedstawił stanowisko firm, które podnoszą, że ciężar (w tym koszty) wdrożenia KSeF spadnie właśnie na nie, co będzie stanowić wyzwanie zwłaszcza dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Co więcej, będzie to jeden z najbardziej obciążonych systemów informatycznych w Polsce. Ewentualne awarie mogą się negatywnie odbijać na działalności polskich firm. ZPP zwrócił uwagę na budzące zastrzeżenia przepisy regulujące zasady nakładania kar na przedsiębiorców w związku z systemem KSeF.

Sąd Najwyższy w wyroku z 3 października 2000 r. orzekł, że definicja informacji handlowej, która może korzystać z ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa, obejmuje całokształt wiadomości przydatnych do prowadzenia przedsiębiorstwa, niekoniecznie bezpośrednio związanych z cyklem produkcyjnym (sygn. I CKN 304/00). Jak dodał RPO, opierając się o stanowisko doktryny, taką informacją może być np. wykaz kontrahentów, korespondencja handlowa, czy cena. Jak się okazuje, większość takich informacji ma być gromadzona w KSeF.

Autor: Robert Nogacki, radca prawny, partner zarządzający, Kancelaria Prawna Skarbiec