❗Powstał istotny galimatias prawny: z jednej strony nowelizacja kodeksu pracy wskazuje na obowiązek pokrywania przez pracodawców kosztów szkoleń pracowniczych, z drugiej strony dotychczas obowiązujący przepis art. 39l ust. 2 ustawy o transporcie drogowym, zgodnie z którym przewoźnik może pokryć koszty szkoleń okresowych kierowcy (ale nie musi).
Problem był na tyle istotny, iż nad wskazanymi wyżej regulacjami pochyliło się Ministerstwo Infrastruktury. 1 sierpnia 2023 roku Departament Transportu Drogowego określił, iż ❗obowiązkowe szkolenia kierowców: kwalifikacje wstępne i szkolenia okresowe nie muszą być finansowane przez przewoźnika, zatrudniającego danego kierowcę.
Ministerstwo interpretuje powyższe regulacje w sposób następujący:
🔶 Zgodnie z art. 94(13) Kodeksu pracy, w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 641), która weszła w życie z dniem 26 kwietnia br., jeżeli obowiązek pracodawcy przeprowadzenia szkoleń pracowników niezbędnych do wykonywania określonego rodzaju pracy lub pracy na określonym stanowisku wynika z postanowień układu zbiorowego pracy lub innego porozumienia zbiorowego, lub z regulaminu, lub przepisów prawa, lub umowy o pracę oraz w przypadku szkoleń odbywanych przez pracownika na podstawie polecenia przełożonego, szkolenia takie odbywają się na koszt pracodawcy oraz, w miarę możliwości, w godzinach pracy pracownika. Czas szkolenia odbywanego poza normalnymi godzinami pracy pracownika wlicza się do czasu pracy.Przepis ten ma na celu wdrożenie art. 13 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1152 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE. L Nr 186, str. 105) i powinien on być interpretowany z uwzględnieniem tego faktu. Zgodnie z przywołaną powyżej regulacją państwa członkowskie zapewniają, aby w przypadku gdy na mocy prawa Unii lub prawa krajowego lub umów zbiorowych pracodawca zobowiązany był do zapewnienia pracownikowi szkolenia dla celów wykonywania pracy, do której został zatrudniony, szkolenie takie zapewnione zostało pracownikowi nieodpłatnie, liczyło się jako czas pracy i w miarę możliwości odbywało się w godzinach pracy.
🔶 Jak wynika z motywu 37 preambuły ww. dyrektywy, jeśli na mocy prawa Unii lub prawa krajowego bądź umów zbiorowych pracodawcy zobowiązani są do zapewnienia pracownikom szkolenia do celów wykonywania pracy, do której zostali zatrudnieni, ważne jest, aby zapewnić takie szkolenie na równych zasadach wszystkim pracownikom, w tym również pracownikom objętym niestandardowymi formami zatrudnienia. Kosztami takiego szkolenia nie należy obciążać pracownika ani potrącać ich z wynagrodzenia pracownika. Czas trwania takiego szkolenia powinien być wliczany do czasu pracy oraz, o ile to możliwe, szkolenie takie powinno odbywać się w godzinach pracy.
Obowiązek ten nie obejmuje szkolenia zawodowego ani szkolenia stanowiącego warunek uzyskania, utrzymania lub odnowienia przez pracownika kwalifikacji zawodowych, o ile prawo Unii lub prawo krajowe bądź umowa zbiorowa nie wymagają od pracodawcy, by zapewnił pracownikowi takie szkolenie. Państwa członkowskie powinny przyjąć niezbędne środki w celu ochrony pracowników przed nadużyciami dotyczącymi szkoleń.
🔶 Zdaniem Departamentu Prawa Pracy w MRiPS budzi wątpliwości, jak należy interpretować ww. art. 39l ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym, w szczególności dotyczy to zdefiniowania pojęcia „kierowanie” kierowców na szkolenia okresowe. W ocenie tego Departamentu budzi poważne wątpliwości, czy pojęcie to można uznać za „polecenie” w rozumieniu art. 94(13) Kodeksu pracy.
🔶 (...) Wymagania w odniesieniu do szkolenia okresowego określają przepisy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2561 z dnia 14 grudnia 2022 r. w sprawie wstępnej kwalifikacji i okresowego szkolenia kierowców niektórych pojazdów drogowych do przewozu rzeczy lub osób. Zgodnie z ww. regulacją szkolenie to musi być organizowane przez zatwierdzony ośrodek szkoleniowy (art. 7 dyrektywy), a kierowca po ukończeniu pierwszego kursu szkolenia okresowego powinien odbywać takie szkolenie co pięć lat, przed upływem okresu ważności świadectwa kwalifikacji zawodowej poświadczającego ukończenie tego szkolenia (art. 8 ust. 3 dyrektywy). Przepisy unijne zobowiązują zatem samego kierowcę do uczestniczenia w tym szkoleniu, a w przypadku zaprzestania wykonywania zawodu – do uczestniczenia w szkoleniu okresowym przed ponownym przystąpieniem do wykonywania zawodu kierowcy (art. 8 ust. 4 dyrektywy). Regulacja unijna nie nakłada natomiast obowiązku na przedsiębiorcę transportu drogowego przeprowadzania takiego szkolenia.
🔶 Ponadto, jeżeli kierowca zmieni pracodawcę i przejdzie do innego przewoźnika drogowego, zalicza się mu już wcześniej odbyte szkolenie okresowe, które potwierdza jego kompetencje zawodowe. Dyrektywa zawiera także rozwiązania, które zapewniają wzajemne uznawanie odbytych nawet w innym państwie członkowskim UE szkoleń okresowych.
Stosownie do treści art. 39l ust. 1 lit. a ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym przedsiębiorca lub inny podmiot wykonujący przewóz drogowy jest obowiązany jedynie do kierowania kierowców na szkolenia okresowe i jak wskazane zostało w ust. 2 tego artykułu, może on fakultatywnie pokryć koszty szkoleń okresowych kierowcy, aczkolwiek nie ma takiego obowiązku. Należy zauważyć, że samo pojęcie „kierowania kierowców” w odniesieniu do „polecenia” w rozumieniu art. 94(13) Kodeksu pracy od początku budziło poważne wątpliwości Departamentu Prawa Pracy w MRiPS. W ocenie resortu właściwego do spraw prawa pracy w świetle wykładni gramatycznej wątpliwym jest w tym przypadku stosowanie przepisów art. 94(11) § 1 Kodeksu pracy.
🔶 Należy także podkreślić, że zgodnie z przepisami ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz.U. z 2022 r. poz. 1473), czasem pracy tej grupy pracowników jest czas od rozpoczęcia do zakończenia pracy, która obejmuje wszystkie czynności związane z wykonywaniem przewozu drogowego, w szczególności: prowadzenie pojazdu, załadowywanie i rozładowywanie oraz nadzór nad załadunkiem i wyładunkiem, nadzór oraz pomoc osobom wsiadającym i wysiadającym, obsługę codzienną pojazdów i przyczep, czy też inne prace podejmowane w celu wykonania zadania służbowego lub zapewnienia bezpieczeństwa osób, pojazdu i rzeczy. Czasem pracy kierowcy jest również czas poza przyjętym rozkładem czasu pracy, w którym kierowca pozostaje na stanowisku pracy kierowcy w gotowości do wykonywania pracy, w szczególności podczas oczekiwania na załadunek lub rozładunek, których przewidywany czas trwania nie jest znany kierowcy przed wyjazdem albo przed rozpoczęciem danego okresu. Do czasu pracy kierowcy wlicza się także przerwę w pracy trwającą 15 minut, którą pracodawca jest obowiązany wprowadzić, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy kierowcy wynosi co najmniej 6 godzin. Powyższe przepisy nie odnoszą się jednak do szkoleń okresowych.
🔶 Reasumując należy podkreślić, że przepisy ustawy o transporcie drogowym, jak i o czasie pracy kierowców, wprowadzają w przedmiotowym zakresie rozwiązania szczególne w stosunku do przepisów kodeksowych. Kierując się zasadą lex posteriori generalis non derogat legi priori specialis, wydaje się, że przy rozstrzyganiu ewentualnych wątpliwości interpretacyjnych w zakresie niespójnych ogólnych przepisów prawa pracy oraz wyżej opisanych rozwiązań sektorowych, decydujące znaczenie będą miały przepisy branżowe, jako normy szczególne w stosunku do przepisów zawartych w Kodeksie pracy.
Źródło: CSK
