Ale zacznijmy od początku... Samo rozporządzenie, wbrew opinii wielu kierowców, nie zawiera absolutnie żadnych nawiązań do kwestii przeciążenia pojazdu czy mocowania ładunków - wykroczenia opisanego w katalogu punktów takiego nie znajdziemy. Załącznik nr 1 do rozporządzenia, zawierający szczegółowe opisanie wykroczeń i przyporządkowanych im punktom karnym zawiera następujące sklasyfikowane rodzaje wykroczeń:
1. Naruszenia o charakterze szczególnym (grupa A),
2. Naruszenia polegające na nieprawidłowym zachowaniu się wobec pieszych (grupa B),
3. Naruszenia polegające na niestosowaniu się do znaków i sygnałów drogowych (grupa C),
4. Naruszenia przepisów obowiązujących na skrzyżowaniach lub w innych miejscach przecinania się kierunków ruchu lub toru jazdy pojazdów (grupa D),
5. Naruszenia przepisów dotyczących dopuszczalnej prędkości (Grupa E),
6. Naruszenia przepisów dotyczących wyprzedzania (grupa F),
7. Naruszenia przepisów dotyczących używania świateł zewnętrznych (grupa G),
8. Naruszenia innych przepisów o bezpieczeństwie lub porządku w ruchu drogowym (Grupa H),
9. Naruszenia przepisów dotyczących przewożenia osób (Grupa J).
Zatem prawodawca wydzielił w rozporządzeniu specjalny dział dotyczący przewozu osób, ale nie ma działu dotyczącego przewozu rzeczy. Szczegółów zatem należy szukać w grupie A, czyli naruszeń o charakterze szczególnym (specyficznym). W tej grupie mamy naruszenie, które zasługuje na szczególną uwagę: Kod A-09- 15 punktów karnych - Używanie pojazdu w sposób zagrażający bezpieczeństwu osoby znajdującej się w pojeździe lub poza nim. Naruszenie odnosi się do art. 97 Kodeksu wykroczeń oraz art. 60 ust. 1 pkt 1 ustawy - Prawo o ruchu drogowym (prd). Aby zatem ustalić, jak stosować ten środek karny, należy zajrzeć zarówno do Kodeksu wykroczeń jak i Kodeksu Drogowego.
Przywołany w taryfikatorze art. 60. ust. 1 pkt 1 ustawy prd przedstawia się następująco: Zabrania się używania pojazdu w sposób zagrażający bezpieczeństwu osoby znajdującej się w pojeździe lub poza nim. Przepis bardzo ogólny, ale pokazuje zamysł ustawodawcy - ktoś, kto używa (obiektywnie) pojazdu w taki sposób, że świadomie naraża bezpieczeństwo innych osób na drodze, narusza przepis art. 60 ust. 1 pkt 1 prd. Jednak taka analiza to jedynie początek; należy zajrzeć do art. 97 Kodeksu wykroczeń (do którego także nawiązuje taryfikator): Uczestnik ruchu lub inna osoba znajdująca się na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu, a także właściciel lub posiadacz pojazdu, który wykracza przeciwko innym przepisom ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym lub przepisom wydanym na jej podstawie, podlega karze grzywny do 3000 złotych.
Istotny w cytowanym art. 97 kodeksu wykroczeń jest odniesienie do "innych przepisów", co należy zrozumieć jako inne niż te, konkretnie określone w pozostałych artykułach rozdziału XI Kodeksu wykroczeń, traktującego o "Wykroczeniach przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji". Przepisy karne dotyczące naruszeń przepisów obowiązujących w ruchu drogowym skatalogowane są w art. od 84 do 96 Kw. Niestety, w tym zakresie znowu nie znajdziemy żadnych odniesień do kwestii przeciążenia pojazdu bądź wadliwego zamocowania ładunku co oznacza, że wszelkie naruszenia związane z przeciążeniem pojazdu bądź wadliwym zamocowaniem kwalifikowane będą do omawianego artykułu 97 Kodeksu wykroczeń - jednak to w dalszym ciągu nie wskazuje, że w przypadku naruszeń dotyczących masy czy mocowania można ukarać kierowcę 15 punktami karnymi i grzywną.
Aby policjant mógł nałożyć na kierowcę w oparciu o omawiany kod A-09 punkty karne w ilości 15 muszą być zatem łącznie spełnione dwa warunki:
1. sposób użycia pojazdu musi realnie zagrażać kierującemu bądź innym użytkownikom drogi,
2. sposób użycia pojazdu musi być w sposób oczywisty sprzeczny z zasadami określonymi w przepisach ustawy - Prawo o ruchu drogowym.
Obowiązujące w Polsce przepisy wskazują jednoznacznie jak należy przewozić ładunek:
1. Prawo o ruchu drogowym art. 61 - Ładunek nie może powodować przekroczenia dopuszczalnej masy całkowitej lub dopuszczalnej ładowności pojazdu. Ładunek na pojeździe umieszcza się w taki sposób, aby nie powodował przekroczenia dopuszczalnych nacisków osi pojazdu na drogę, nie naruszał stateczności pojazdu oraz nie utrudniał kierowania pojazdem;
2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 25 stycznia 2018 r. w sprawie sposobu przewozu ładunku - Ładunek powinien być umieszczony na podłodze przestrzeni ładunkowej pojazdu w sposób zapewniający jego stabilność. Ładunek umieszczony na podłodze przestrzeni ładunkowej pojazdu kategorii N2, N3, O3 i O4 powinien być zabezpieczony w sposób uniemożliwiający jego przemieszczanie, przechylenie albo wywrócenie oraz w sposób pozwalający zrównoważyć siły wynikające z przyspieszenia albo hamowania.
Przechodząc do meritum w oparciu o powyższe przepisy należałoby uznać, że organ kontrolny ma prawo nałożyć za naruszenie dotyczące masy całkowitej oraz wadliwego zamocowania ładunku grzywnę i przydzielić 15 punktów karnych wyłącznie w przypadku, gdy sposób przewozu faktycznie i realnie zagraża bezpieczeństwu innych uczestników ruchu - a to niestety jest kwestia czysto ocenna i może podlegać weryfikacji negatywnej bądź pozytywnej w przypadku skierowania sprawy do sądu (sąd dysponując prawem do swobodnej oceny dowodów może uznać, że dane wykroczenie naruszało przepisy prd ale nie zagrażało realnie innym uczestnikom ruchu, albo przeciwnie, że sposób mocowania bądź przewozu w sposób istotny wpływał na brd).
Jeżeli mielibyśmy podać przykłady, kiedy kontrolujący podejmie określoną decyzję (wg własnej oceny stanu faktycznego) wyglądałoby to w sposób następujący:
1. 15 punktów karnych i grzywna do 5000 zł:
🔸 znaczne przekroczenie dopuszczalnej konstrukcyjnej masy całkowitej co powoduje, że dopuszczona homologacyjnie wytrzymałość nadwozia i skuteczność układu hamulcowego będzie nieadekwatna do masy przewożonego ładunku, co zaburza stateczność pojazdu i jego zdolność do zatrzymania się w odpowiedniej drodze procesu hamowania,
🔸 znaczne przekroczenie nacisków osi skutkujące niestabilnością środka transportu (zgodnie z warunkami homologacji mniej niż 25% rzeczywistej masy środka transportu na oś),
🔸 brak zabezpieczenia (zamocowania) ciężkiego ładunku czego skutkiem jest realne ryzyko wypadnięcia ładunku ze środka transportu i uderzenie w kabinę kierowcy lub inny pojazd/uczestnika ruchu,
🔸 brak prawidłowego zamocowania ładunku, który doprowadził do wypadnięcia/zsunięcia się ładunku z pojazdu.
2. Grzywna do 5000 zł bez punktów karnych:
🔸 przekroczenie dopuszczalnej masy określonej w przepisach ogólnych, lecz zgodnie z warunkami homologacyjnymi pojazdu (inaczej ujmując wykonywanie w sposób bezpieczny przewozu ładunku nienormatywnego, ale bez zezwolenia),
🔸 świadome wykonywanie przewozu nienormatywnego ładunku podzielnego w oparciu o posiadane zezwolenie kategorii II-V, ale w sposób bezpieczny i niezagrażający innym użytkownikom drogi,
🔸 wadliwe mocowanie skutkujące uszkodzeniem ładunku, ale nie skutkujące realnym zagrożeniem brd.
Reasumując: komentowane przepisy nie dają jednoznacznej odpowiedzi, czy za przekroczenie dmc lub wadliwe mocowanie kierowca otrzyma 15 punktów karnych. To kontrolujący ostatecznie ocenia, czy w danym przypadku doszło do zagrożenia bezpieczeństwa kierowcy lub innych uczestników ruchu. Kierowca zawsze ma uprawnienia do odmowy przyjęcia mandatu, wówczas sprawa kierowana jest do sądu. Podczas sprawy sądowej kierowca ma także możliwość powołania biegłego. Zatem konkluzja jest następująca: kierowca może otrzymać 15 punktów karnych za przeciążenie pojazdu lub niewłaściwe mocowanie ładunku, ale nie jest to regułą i zależy od konkretnych okoliczności popełnionego wykroczenia.
Sebastian Paluch, CSK
